Ön İnceleme Duruşması Ne Demek ?
Ön inceleme dava açıldıktan ve cevap dilekçesi verildikten sonra geçilen aşamadır. Bu aşama dosya üzerinden veya duruşmalı olarak yapılabilmektedir. Mahkeme; uyuşmazlık konularını belirler, dava şartlarından noksanlık olup olmadığı incelenir ve ilk itirazlar karara bağlanır. Hakim, açılmış olan davada tarafları sulhe ve mümkünse arabuluculuğa yöneltir.
Arabuluculuk yoluna başvurunun zorunlu olmadığı hallerde bu hususlarda tarafların iradeleri esastır. Sulh olmak veya arabulucuya başvurmak davanın taraflarının takdirindedir. Bu husus tarafların üzerinde serbestçe tasarruf hakkı bulunan konularda geçerli olacak ve alınan kararlar tutanağa geçilecektir.
Yine bu aşamada;
- Hazırlık işlemleri,
- Tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemler yapılır.
- Gerekli kararlar alınır.
Ön inceleme aşaması tamamlanmadan, tahkikat aşamasına geçilemeyecektir. İşbu aşamada yapılması gereken işlemler tamamlanmadan tahkikat için de duruşma günü verilemeyecektir.
Ön İnceleme Aşamasında Neler İncelenir ?
Ön inceleme aşaması dilekçeler teatisi tamamlandıktan sonra geçilen aşamadır. Bu aşamaya gelmeden önce davacı tarafından dava dilekçesi, davalı tarafından ise cevap dilekçesi verilmiştir. Mahkeme ilk olarak dava şartlarını ve ilk itirazları inceler. Kural olarak; dava şartları ve ilk itirazlar hakkında dosya üzerinden karar verilir. Fakat gereken hallerde mahkeme kararını vermeden önce bu konularda tarafları dinlemek isteyebilir. Bu durumda taraflar duruşmaya davet edilir, dava şartları, ilk itirazlar ve gerekli hususlar duruşmada incelenir.
Duruşmaya Davet
Dilekçeler aşaması tamamlandıktan sonra mahkeme ön inceleme için bir duruşma günü tayin eder. Tayin edilen bu gün davanın taraflarına bildirilir.
Taraflara çıkarılan davetiyede aşağıdaki hususlar ihtar edilir:
- Duruşma davetiyesine ilişkin hususlar,
- Duruşmaya katılım sağlanmaması halinde taraf uhdesinde doğacak sonuçlar,
- Tarafların üzerinde serbestçe karar verebileceği bir konu olması halinde taraflara sulh için gerekli hazırlığı yapmaları,
- Duruşmaya davet edilen taraflardan sadece birinin gelmesi ve yargılamaya devam edilmesini istemesi halinde diğer tarafın yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemeyeceği,
- Duruşma davetiyesinin tebliğ edilmesinden itibaren iki haftalık kesin süre içerisinde tarafların dilekçelerinde gösterdikleri fakat sunmadıkları belgeleri sunmaları, başka bir yerden celp edilecek belgelerin getirilebilmesi için mahkemenin bilgilendirilmesi amacıyla açıklama yapılması, tüm bu hususların iki haftalık süre içerisinde yerine getirilmemesi halinde o delile dayanmaktan vazgeçmiş sayılacaklarına karar verileceği.
Ön İnceleme Duruşması Nasıl Yapılır ?
Ön inceleme duruşmasında hakim ilk itirazlar ve dava şartları hususunda karar verebilmek için gerekli görmesi halinde tarafları dinleyebilir. Tarafları dinledikten sonra iddia ve savunmalar çerçevesinde anlaşılan ve anlaşılmayan hususlar tespit edilir.
Uyuşmazlık konularının tespit edilmesinin ardından hakim tarafları sulhe, arabuluculuğa teşvik eder. Mahkeme tarafından sulh ve arabuluculuk hakkında taraflara esaslar, başvuru süreçleri ve hukuki sonuçlar hakkında bilgi verilir. Hakim tarafların anlaşacağı hususunda kanaate varırsa, bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin edebilir.
Duruşmanın sonunda tarafların sulh, arabuluculuk faaliyetlerinden bir sonuç alıp alamadıkları, sürecin olumsuz sonuçlanması halinde anlaşamadıkları hususlar tespit edilecektir. Tespit edilen bu hususlar tutanak altına alınacaktır. Mahkeme tarafından düzenlenen tutanak, hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat aşamasında bu tutanak esas alınır ve bu tutanağa göre yürütülür.
Ön inceleme kural olarak tek duruşmada tamamlanır. Zorunlu hallerin doğması, tarafların anlaşma ihtimallerinin olması halinde bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin edilebilir.
Taraflara çıkarılan davetiyede yapılan ihtaratlara rağmen dava ve cevap dilekçelerinde gösterdikleri belgeleri sunmayan, belgeler başka bir yerde ise getirilmesi için yeterli açıklamayı yapmayan tarafın bahsedilen delillerden vazgeçmiş sayılmasına karar verilecektir.
Ön İncelemede İddia ve Savunmanın Genişletilmesi veya Değiştirilmesi
Ön inceleme aşamasına geçilmeden cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçelerinin verilmesi ile dilekçeler aşaması sona erer ve bu aşamadan sonra iddia ve savunmalar genişletilemez. Cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçelerinde davanın tarafları iddia veya savunmalarını serbestçe genişletebilir, değiştirebilir.,
Dilekçeler teatisi sonlandığında iddia ve savunmanın genişletilebilmesi için diğer tarafın muvafakati aranır. Aynı zamanda iddia ve savunmalar ıslah ile de genişletilip değiştirilebilir.
Yine bu aşamada hakim tahkikata geçmeden önce hak düşürücü süreler ile zamanaşımı hususlarında yapılan itiraz ve defileri inceleyerek karara bağlar.
Yargıtay Kararı
Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin 2016/8760 E., 2017/1829 K. 22.02.2017 tarihli kararında aşağıdaki gibi hüküm kurulmuştur:
Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen, yukarıda tarihi ve numarası gösterilen hüküm davalı- karşı davacı kadın tarafından erkeğin davası, kusur belirlemesi ve fer’ileri yönünden temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:
Hukuk Muhakemeleri Kanununun 137. maddesinde, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ön inceleme yapılacağı, ön inceleme tamamlanmadan ve gerekli kararlar alınmadan tahkikata geçilmeyeceği ve tahkikat için duruşma günü verilemeyeceği hükme bağlanmış, 139. ve 140. maddelerinde ise; dilekçeler aşaması tamamlandıktan sonra yapılacak ön inceleme duruşmasına davet ve ön inceleme duruşmasının usulü ve yapılacak işlemler gösterilmiştir.
Somut olayda, davacı-davalı erkeğin cevaba cevap dilekçesi davalı-davacı kadına tebliğ edilmemiş, dilekçeler aşaması tamamlanmadan mahkemece ön inceleme duruşması ve tahkikat duruşmaları yapılarak karar verilmiştir. Açıklanan bu hususlara riayet edilmeksizin yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda gösterilen sebeple BOZULMASINA..
Sonuç
Ön inceleme davanın belki de en önemli aşamasıdır. Lakin bu aşamada anlaşılan, anlaşılmayan hususlar, talepler tutanak altına alınır ve tüm tahkikat süreci bu tutanak esas alınarak yapılır. İlk itirazlar, dava şartları, defiler bu aşamanın temelini oluşturur. Duruşmaya davet tebligat ile yapılır bu tebligatta gerekli ihtaratlar yapılır. Duruşmaya katılımın sağlanmaması halinde yokluğunda yapılacak işlemlere itiraz edemeyeceği belirtilir. Taraflar gösterdikleri, dayandıkları delilleri sunmaları için iki haftalık kesin süre verilir. Süresi içerisinde sunulmamaları halinde dayandıkları delillerden vazgeçmiş sayılacakları ihtar edilir.
Kısaca ön inceleme aşaması davanın kalbidir. Ve bu aşamanın sağlıklı bir şekilde sonuçlandırılması önem arz etmektedir. İşbu sebeple bu aşamaları alanında uzman bir avukat ile yürütmek yerinde olacaktır.