İhtiyati Haciz
İhtiyati haciz aralarında borç ilişkisi bulunan taraflardan alacaklı, alacağını güvence altına almak amacıyla borçlunun taşınır veya taşınmaz malları üzerinde hukuki koruma sağlamak istediği zamanlarda söz konusu olur. Rehinle temin edilmemiş veyahut vadesi gelmiş bir para borcunun söz konusu olduğu durumlarda alacaklı, borçlunun haczi kabil tüm malları üzerinde ihtiyati haciz talebinde bulunabilir. İhtiyaten haciz ile birlikte konusu para veya parayla ölçülebilen teminat hakları korunmaktadır. Tüm bunlara binaen ihtiyati haciz, alacaklı lehine borçlu aleyhine kurulan hukuki bir korumadır diyebilir.
İhtiyati Haciz Nedir
İhtiyati haciz alacaklının haklarını koruyan ve alacaklı tarafından talep edilmesi, başvurulması gereken hukuki bir yoldur. Alacaklı, borç ilişkisinden doğan alacak hakkını, koruyabilmek adına borçlunun taşınır ve/veya taşınmaz mallarına ihtiyaten haciz koydurabilir. İhtiyaten haciz alacaklıya geçici bir koruma sağlamakta olup kanuni sürelere uyularak geçici haczin kesin hacze döndürülmesi gerekmektedir. Geçici haczi kesin hacze döndürmeye ileriki konu başlıklarında değineceğiz.
İhtiyati Haciz Şartları
İhtiyati haciz için öncelikle taraflar arasında bir borç ilişkisi bulunmalıdır. Bu borç para veya para ile ölçülebilen bir değer olmalıdır. İhtiyaten haczin şartları İcra İflas Kanunun 257. maddesinde hüküm altına alınmıştır.
İhtiyati haczin şartları şunlardır:
- İhtiyati hacze konu olan borç rehin ile temin edilmemiş olmalıdır. Rehinle temin edilen borçlar için ihtiyaten haciz yoluna başvurulamaz.
- Borç muaccel olmalıdır yani borcun vadesi gelmiş olmalıdır. Borcun vadesinin gelmiş olması tek başına yeterli olmayıp bu borucun bir para -alacağı olması gerekmektedir.
- Kanunun istisna olarak vadesi gelmemiş para borçlarında da ihtiyaten haczin uygulanabileceğini belirtmiştir.
Vadesi gelmemiş borçlarda ihtiyaten haciz konulabilmesinin şartları şunlardır:
- Borçlunun Türkiye’ de bulunan ikametgahının (muayyen yerleşim yerinin) olmaması,
- Borçlunun borcunu ödememek, taahhütlerini yerine getirmemek amacıyla, sahip olduğu taşınır/ taşınmaz mallarını gizlemeye, kaçırmaya çalışırsa; alacaklılardan kurtulmak amacıyla kendi kaçmaya hazırlanır veyahut kaçarsa, alacaklıların haklarına halel getirmek amacıyla hileli davranışlara girişirse,
durumlarından birinin gerçekleşmesi halinde borçlunun malları hakkında ihtiyaten haciz kararı verilebilecektir.
İhtiyati Haciz Kararı
İhtiyati haciz kararının verilebilmesi için alacaklının alacağı, ihtiyaten hacze gerek olan sebepleri gösteren delilleri mahkemeye sunmak zorundadır. Yetkili ve görevli mahkeme iki tarafı dinlemek zorunda değildir. Taraflardan birini dinleyerek de haciz konusunda karar verebilecektir. Mahkeme yapmış olduğu incelemeler neticesinde ihtiyaten haciz talebinin reddine karar verir ise bu kararını gerekçeli olarak açıklamalıdır. Ret talebini alan alacaklı, bu karara karşı istinaf kanun yoluna başvurabilir. Yüzüne karşı karar verilen davalı da haciz kararının aleyhine çıkması halinde istinafa başvurabilecektir. İhtiyati hacze ilişkin kararlar bölge adliye mahkemelerince öncelikle incelenir ve karar verilir. Bölge adliye mahkemesince verilen karar kesin olup temyiz yolu kapalıdır.
İhtiyati Haciz Teminat
İhtiyati haciz talep eden alacaklı, borçlu aleyhine haciz kararı verilmesi halinde borçlunun ve zarara uğrayan bir üçüncü kişi var ise bunların uğramış olduğu tüm zararları karşılamak zorundadır. Bu sebeple yetkili ve görevli mahkeme ihtiyaten haciz taleplerinde alacaklıdan bir teminat göstermesini talep eder. Lakin alacaklının para alacağı bir ilama dayanıyor ise mahkeme bu durumda teminat aramayacaktır. Alacağın ilama değil de ilam niteliğinde bir belgeye dayanması halinde ise alacaklıdan teminat alınıp alınmayacağı hususu mahkemenin takdirinde olacaktır. Ek olarak tazminat davalarında, ihtiyaten haciz kararı veren mahkemelerin davaya görmeye de yetkili olduğunu bilmekte fayda olacaktır.
İhtiyaten Haciz Kararının İçeriğinde Neler Bulunur
- Alacaklının adı, soyadı ve yerleşim yeri,
- Borçlunun adı, soyadı ve yerleşim yeri,
- Hacze dayanak belgeler ve borç miktarı,
- Haciz konulmasının nedeni,
- Haczolunacak mallar, (taşınır ve/veya taşınmaz mallar),
- Alacaklının vermiş olduğu teminat miktarı yazılır.
İhtiyaten Haciz Kararı Nasıl Uygulanır
İhtiyati haciz kararını alan alacaklı, karar tarihinden itibaren on gün içerisinde kararı almış olduğu yargı çevresinde bulunan icra müdürlüğünden verilen kararın infazını istemekle mükelleftir. On gün içerisinde haczin tatbik edilmesi ilgili icra dairesinden talep edilmez ise haciz kendiliğinden ortadan kalkacaktır. İhtiyaten haczin uygulanmasında hukuka, usule aykırılık olduğunu iddia eden, düşünen borçlu, haczi tatbik eden icra dairesinin bulunduğu icra mahkemesine şikayette bulunabilir.
Zabıt Tutma ve Haciz Tutanağının Tebliği
Haczolunan şeyleri gösteren tutanak icra memuru tarafından düzenlenir. Hazırlanan tutanak ilgili icra dairesine verilir. Tarafların haciz sırasında haciz mahallinde bulunmaması halinde bu tutanaklar üç gün içerisinde icra dairesi tarafından haczin taraflarına tebliğ edilir.
Borçlu Tarafından Gösterilecek Teminat
Haczedilen mallar, borçlu tarafından mallara karşılık gelecek miktarda teminat bırakılması halinde haczolunan bu mallar borçluya ve mal üçüncü kişinin elindeyse bu kişilere bırakılabilir. Borçludan ve üçüncü kişiden istenebilecek teminat borç ve masraf tutarını geçmemelidir.
İhtiyaten Haczi Tamamlayan Merasim
İhtiyati haciz dava açılmadan veya icra takibinden önce yapılmış ise alacaklı, hacze iştirak etmişse haciz tatbik tarihinden, haciz gıyabında yapılmışsa haciz tutanağının tarafında tebliğinden itibaren yedi gün içerisinde ya dava açmalı ya da takip talebinde bulunmalıdır. İcra takibine borçlunun itiraz etmesi halinde itiraz alacaklıya derhal tebliğ edilir. İtirazı tebliğ alan alacaklı yedi gün içerisinde icra mahkemesine itirazın kaldırılmasını istemeli veya dava açmalıdır. Alacaklının itirazın kaldırılması talebi reddedilirse, alacaklı yedi gün içinde icra mahkemesinin kararına karşı dava açabilir. Esas hakkında verilecek karara binaen alacaklı bir ay içinde takip talebinde bulunmalıdır.
Alacaklı sürelere riayet etmezse, davadan veya takip talebinden vazgeçer, dava dosyası düşer ve/veya bir ay içinde yenilenmezse; ihtiyaten haciz hükümsüz kalacaktır. Yine borçlunun süresi içerisinde ödeme emrine itiraz etmez ve/veya icra mahkemesince itirazın kaldırılmasına, yerel mahkemece iptaline karar verilirse ihtiyaten haciz kendiliğinden kesin hacze dönecektir.
İhtiyati Haciz Kararına İtiraz
İhtiyati haciz kararı verilirken mahkeme her iki tarafı dinleyerek veya tek bir tarafı dinleyip karar verebilir. Borçlu kendisi dinlenilmeden verilen ihtiyaten haciz kararlarının dayandığı nedenlere, mahkemenin yetkisine, alacaklının yatırmış olduğu teminata, borçlunun dinlenildiği durumlarda haczin tatbikine, tutanağın kendisine tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde mahkemeye itiraz edebilir. Menfaati ihlal edilen üçüncü kişiler de haczi öğrendikleri tarihinden itibaren yedi gün içinde haczin dayandığı sebepler ve/veya teminata itiraz edebilirler. Mahkeme taraflarca yapılan itirazı kabul veya reddeder. İsnat sahibi tüm delillerini belgeleriyle beraber yetkili ve görevli mahkemeye sunmalıdır. İtiraz talebini alan mahkeme tarafları duruşmaya davet eder.
Duruşmada tarafları dinleyen mahkeme itirazı yerinde görürse ihtiyaten hacze ilişkin vermiş olduğu kararı değiştirebilir veyahut kaldırabilir. İki tarafında duruşmaya gelmemesi halinde mahkeme evrak üzerinde bir inceleme yaparak itiraz konusu hakkında kararını verir. Bu karar taraflara tebliğ edilir.
İtiraz üzerine verilene karara karşı istinaf yolu açıktır. Bölge adliye mahkemeleri bu konuyla gelen istinaf taleplerini öncelikle inceler ve karara bağlar. İstinaf kanun yolunda verilen karar kesindir. Aynı zamanda istinaf kanun yoluna başvurulması, ihtiyaten haciz kararının icrasını durdurmaz.
İhtiyaten Haczin Kaldırılması
İhtiyaten haciz borçlunun bir banka kefaleti göstermesi, taşınır veya taşınmaz bir malı rehin olarak göstermesi veya borç miktarı kadar bir parayı teminat olarak göstermesi halinde kaldırılabilir.
Sonuç
İhtiyati haciz para ve teminat alacaklarının söz konusu olduğu durumlarda alacaklının hakkını koruması amacı ile başvurduğu hukuki yoldur. Dava açılmadan, takip başlatılmadan ihtiyati haciz talebinde bulunulabileceği gibi dava açıldıktan, takip başlatıldıktan sonra da ihtiyati haciz talebinde bulunulabilir. İhtiyati haciz talebini alan mahkeme alacaklı talep edenden uygun teminat yatırmasını talep eder. Lakin ihtiyaten haciz talebi bir ilama dayanıyor ise alacaklıdan teminat talep edilemez. İhtiyaten haciz bir ilama değil de ilam niteliğinde bir belgeye dayanıyor ise mahkeme alacaklıdan teminat talep edip etmeme hususunda takdir sahibidir. İhtiyaten haciz konusunda verilen kararlara karşı istinaf yargı yolu açıktır.
İhtiyati haciz para veya teminat alacağı olan alacaklıya geçici bir hukuki koruma sağlayan yoldur. İhtiyati haciz geçici bir koruma sağladığından bu haczin daha sonra kesin hacze çevrilmesi gerekmektedir.
İhtiyati Haciz Kararı Nasıl Alınır?
İhtiyati haciz kararı icra takibi başlatılmış ise icra dairesinden, icra takibi henüz başlatılmamışsa mahkemeden istenir. Mahkeme alacaklıdan uygun bir teminat talep eder.
[…] tedbir, ihtiyati haciz vb. geçici hukuki korumalara ilişkin verilen […]
[…] İhtiyati haciz talebinin reddi, itiraz üzerine verilen kararlar, […]