Şartlı tahliye diğer adıyla koşullu salıverilme hükümlünün cezasının bir kısmını hapishanede geçirdikten sonra geriye kalanı cezaevi dışında geçirmesidir. Koşullu salıverilmeden faydalanabilmek için kanunda belirtilen şartları taşımak gerekmektedir. Öncelikle mahkumun cezaevinde bulunduğu süreci iyi halli geçirmiş olması gerekir. Bunun yanında koşullu salıverilme hükümlerinden faydalandırıldığında sosyal hayata kazandırılacağına ilişkin bir inanç olmalıdır. Şartları taşıyan hükümlünün tekrardan topluma kazandırılması amaçlanır.
Koşullu salıverilme hükümleri 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunda düzenlenmiştir.
Şartlı Tahliye Nedir
Şartlı tahliye cezaevinde geçirdiği süre boyunca iyi halli olan hükümlüye verilen bir imkandır. Koşullu salıverilme ile birlikte hükümlü hapis cezasının bir kısmını dışarıda özgür bir şekilde geçirir. Koşullu salıverilmeden faydalanabilmek için kişinin serbest bırakıldığında topluma kazandırılabileceğine, sosyal ortama ayak uydurabileceğine ilişkin bir düşünce, görü olmalıdır.
Koşullu salıverilmeden faydalanmak isteyen hükümlü, cezaevinde kaldığı süreçte olaylara karışmamalı, cezaevi kurallarına aykırı davranmamalı ve herhangi bir suç işlememelidir. Yine de koşullu salıverilmeden faydalanabilmek için sadece bunlar yeterli değildir, infaz hakiminin de takdir hakkını bu yönde kullanması gerekmektedir. Hakim mahkumun cezaevinde geçirdiği süreci, tavırlarını, suça karışıp karışmadığını, iyi halli olup olmadığını gözönünde bulundurarak vicdani kanaatine göre karar verir.
Hakim mahkumun kalan cezasını dışarda geçirmesinin, cezaevinde geçirmesinden daha faydalı olacağına kanaat getirirse mahkum şartlı tahliyeden faydalanabilecektir.
Şartlı Tahliye Başvurusu Nasıl Yapılır
Şartlı tahliye başvurusu yapabilmek için aşağıdaki adımların izlenmesi gerekir:
- Koşullu salıverilme hükümlerinden faydalanabilmek için cezaevinde bulunan savcılığa başvuru yapılmalıdır.
- Savcılık tarafından hükümlüye bir form verilir bu form hükümlü tarafından eksiksiz bir şekilde doldurulur.
- Forma ek olarak hükümlünün şahsi bilgileri, suç geçmişi, cezaevinde kaldığı süre vb. bilgiler eklenir.
- Hazırlanan bu dosya ceza infaz kurumu idaresine verilir. Ceza infaz kurumu gerekçeli bir rapor hazırlayarak bu raporu ceza infaz hakimliğine sunar.
- İnfaz hakimliği dosyayı inceledikten sonra hükümlünün koşullu salıverilmesine karar verebilir veya bu talebi reddebilir. Hakim bu kararı dosya üzerinden verir. Talebin reddine karar vermiş ise bunun gerekçesini muhakkak belirtmelidir. Hakimin ret kararına karşı itiraz yoluna gidilebilir. İtiraz 7 gün içerisinde ceza infaz hakimliğine yapılır.
Şartlı Tahliye Koşulları Nelerdir
Şartlı tahliye koşulları 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 107 ve 108. Maddelerinde düzenlenmiştir. Mahkumun cezaevinde geçirdiği süre boyunca iyi halli olması, suç işlememesi, cezaevi kurallarına uymasının dışında aşağıdaki şartları da taşıması gerekir:
- Koşullu salıverilmeden faydalayanmak isteyen kişi, cezasının bir kısmın cezaevinde geçirmelidir.
- Mahkeme tarafından mahkumun koşullu salıverilmesine karar verilmelidir.
Koşullu Salıverilmeden Faydalanabilmek İçin Cezaevinde Geçirilmesi Gereken Süreler
Şartlı tahliyeden faydalanmak isteyen kişilerin diğer koşulları sağlaması halinde aşağıdaki süreleri cezaevinde geçirmiş olması gerekir:
- Ağırlaştırılmış mübbet hapis cezası alan mahkumlar cezasının 30 yılını cezaevinde geçirmiş olması gerekir.
- Müebbet hapis cezası alan hükümlüler cezasının yirmi dört yılını cezaevinde geçirmelidir.
- Ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis cezalarının dışında süreli hapis cezası alanlar ise cezalarının yarısını infaz kurumlarında geçirmeleri gerekir.
Hapis cezasına çarptırılan mahkum kural olarak çarptırıldığı hapis cezasının yarısını (1/2’ sini) cezaevinde çeker ve diğer yarısı için koşullu salıverilmeden faydalanabilir.
Hapis Cezasının 2/3’ ünü Cezaevinde Geçirmesi Gereken Hükümlüler
- Kasten öldürme suçunu işleyip süreli hapis cezasına mahkum olanlar. ( TCK madde 81, 82, 83)
- Neticesi sebebi ile ağırlaşmış yaralama suçunu işleyip süreli hapis cezası ile mahkum olanlar. ( TCK madde 87, fıkra iki, bent d)
- İşkence suçunu işleyip süreli hapis cezası ile mahkum olanlar. (TCK madde 94 ve 95)
- Eziyet suçunu işleyip süreli hapis cezasına mahkum edilenler. (TCK madde 96)
- Cinsel saldırı suçunu işleyenler. (TCK madde 102, ikinci fıkra hariç)
- Reşit olmayanla cinsel ilişki suçundan cezalandırılanlar. (TCK madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç)
- Cinsel tacizde bulunanlar. (TCK madde 105)
- Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan hapis cezasına çarptırılan çocuklar. (TCK madde 102, 103, 104 ve 105)
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı işlenen suçtan mahkum olanlar. (TCK madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138)
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunu işleyen çocuklar. (TCK madde 188)
- Devlet sırlarına karşı işlenen suçlardan ceza alanlar.
- Casusluk suçundan hapis cezası ile cezalandırılanlar.
Yine suç işlemek için örgüt kurma, yönetme veya örgütün faaliyetleri içerisinde suç işleyip mahkum olan çocuklar, 1/1/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkum olanlar da koşullu salıverilmeden faydalanabilmek için verilen süreli hapis cezasının 2/3’ ünü cezaevinde geçirmesi gerekecektir.
Birden Fazla Mahkumiyet Olması Halinde Koşullu Salıverilme
Şartlı tahliyeden faydalanabilmek için; kişiye birden fazla mahkumiyet verilmiş ise cezaevinde geçirmesi gereken süreler değişiklik gösterir. Buna göre;
- Hükümlü birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılmış ise cezaevinde otuz altı yıl,
- Mahkum birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına çarptırılmış ise cezaevinde otuz altı yıl,
- Suçlu birden fazla müebbet hapis cezası ile cezalandırılmış ise cezaevinde otuz yıl,
- Fail bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkum olmuşsa cezaevinde en az otuz altı yıl,
- Hükümlü bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına çarptırılmışsa en fazla otuz yıl,
- Mahkum birden fazla süreli hapis cezasına mahkum edilmişse en fazla yirmi sekiz yıl cezaevinde geçirmek zorundadır.
Yine suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı doğan mahkumiyetin;
- Ağırlaştırılmış müebbet olması halinde cezaevinde otuz altı yıl,
- Müebbet hapis cezası olması halinde cezaevinde otuz yıl,
- Süreli hapis cezası olması halinde ise koşullu salıverilme hükümlerinden faydalanabilmek için cezanın üçte ikisi infaz korumunda çekilmelidir.
Bazı hallerde koşullu salıverilme hükümlerinin uygulanabilmesi için üçte ikiden fazla cezanın infaz kurumunda çekilmesi gerekmektedir. Bu tip suçlarda suça özgü hükümler uygulanacaktır. Ancak bu sürelerin üst sınırı bulunmaktadır. Buna göre;
- Birden fazala ağırlaştırılmış müebbet söz konusu ise kırk yıl,
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkum olunması halinde kırk yıl,
- Birden fazla müebbet hapis cezasına çarptırılmış ise mahkım, otuz dört yıl,
- Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasıyla süreli hapis cezası söz konusu ise en fazla kırk yıl,
- Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezası verilmesi halinde en fazla otuz dört yıl,
- Birden fazla süreli hapis cezasına ilişkin mahkumiyet kararı verilmişse en fazla otuz iki yıl,
Mahkum cezasını infaz kurumunda çeker. Bu fıkra hükümleri çocuklar için uygulanmaz.
Çocuklar İçin Şartlı Tahliye
Şartlı tahliye hükümleri çocuklar açısından farklı uygulanır. Koşullu salıverilme hükümleri çocuklar için aşağıdaki gibidir:
- Çocuk hükümlü on beş yaşını doldurana kadar infaz kurumunda geçirdiği her bir gün, iki gün olarak dikkate alınacaktır.
- Hükümlü on sekiz yaşından küçük ise denetim süresi boyunca eğitimlerine, gerekirse eğer barınma imkanı da olan bir kurumda devam edecektir.
Şartlı Tahliye Denetim Süresi
Şartlı tahliye alan hükümlünün tabi tutulacağı denetim süresi infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre kadar olacaktır. Fakat süreli hapis cezalarında infaz kanununa göre hak ederek tahliye edilme tarihini geçmesi mümkün değildir. Denetim süresi boyunca hükümlü, cezaevinde öğrenmiş olduğu meslek veyahut sanatı icra etmek üzere bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı mesleği icra eden kişinin gözetimi altında, bir miktar ücret karşılığında çalıştırılabilecektir.
Denetim süresi boyunca hükümlüye danışmanlık yapabilecek bir uzman kişi hakim tarafından görevlendirilebilir. Görevlendirilen kişi hükümlüyü kötü alışkanlık edinebileceği çevrelerden uzak kalmasına, sorumluluk bilincine sahip olarak düzgün bir yaşam geçirmesini temin etmek amacıyla öğütte bulunur, mahkum eğitim görüyorsa eğitim gördüğü yerin yetkilileri ile görüşür, yanında çalıştığı bir kurum veya özel sektör var ise onlarla da görüşüp istişare yapar.
Hükümlü kişinin tavıları, sosyal ortama uyumu ve sorumluluğundaki artışı hakkında bilgileri üçer aylık sürelerle ile infaz hakimine raporlayarak verir. Hakim aynı zamanda hükümlüye iki yılı geçmemek üzere denetimli geçen süre içinde hükümlünün bir takım yükümlülüklere tabi tutulmasına da karar verebilir.
Şartlı Tahliye Denetimli Serbestlik Hükümleri
Şartlı tahliye ile cezaevinden çıkan kişiye denetim süresi içerisinde iki yılı geçmemek üzere denetimli serbestlik müdürlüğünce belirlenecek olan yükümlülüklere tabi tutulmasına mahkeme tarafından karar verilebilir.
Denetimli serbestlik müdürlüğü risk, ihtiyaçları göze olarak aşağıdaki yükümlülükler ile hükümlüyü tabi tutabilir:
- Belirli bir bölge içerisinde denetim altında bulundurma,
- Belirli bir bölgede gözetim altında bulundurma,
- Belirlenen yerlere gitmeme,
- Belirlenen bölgelere gitmeme,
- Belirlenen programlara katılma
Yükümlülüklerinden birine veya birden fazlasına hükümlü tabi tutulabilir. Yükümlülükleri değiştirme yetkisi denetimli serbestlik müdürlüğünündür. Değiştirme söz konusu olduğunda denetimli serbestlik müdürlüğü hükümlünün risk ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurur.
Hakim, koşullu salıverilen hakkında denetim süresinde denetimli serbestlik tedbiri uygulanmamasına karar verebilir. Aynı zamanda bir yükümlülük de hükümlüye yüklenmeyebilir. Denetimli serbestlik tedbirlerinin veya daha önce belirlenen yükümlülüklerin kaldırılmasını da denetim süresi içerisinde hakim tarafından kaldırılabilir. Hakim bu hususlara karar verirken hükümlünün kişiliğini, topluma uyumunu göz önünde bulundurur.
Şartlı Tahliye Denetim Süresi İçerisinde Suç İşlenmesi
Şartlı tahliye edilen hükümlü denetim süresi içerisinde hapis cezası ile cezalandırılmayı gereken kasıtlı bir suç işlemesi veyahut kendine yüklenen yükümlülükleri yerine getirmemesi halinde koşullu salıverilme kararı geri alınır.
Koşullu salıverilme kararının geri alınması halinde;
- Hükümlünün sonraki suçu işlediği tarihten itibaren başlamak ve hak ederek tahliye tarihini geçmemek koşuluyla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapis cezasının iki katı sürenin,
- Hükümlünün yükümlülüklerine aykırı davranması halinde, bu yükümlülüklere uymama tarihi ile hak ederek salıverilme tarihi arasındaki süreyi geçmemek koşuluyla ihlalin niteliğine göre takdir edilecek bir sürenin, cez infaz kurumunda aynen çektirilmesine karar verilir.
Koşullu salıverilme kararı geri alınmış ise aynı hükümden dolayı tekrardan koşullu salıverilme kararı verilemez.
Şartlı tahliye edilen hükümlü denetim süresi boyunca yükümlülüklere uygun davranılması ve iyi halli olarak geçirilmesi halinde ceza infaz edilmiş sayılacaktır. Bu sebeple denetim süresi içerisinde suç işlememek, denetimli serbestlik müdürlüğü tarafından belirlenen yükümlülüklere uygun davranmak, iyi halli olmak oldukça büyük önem arz etmektedir. Şartlı tahliye süresinde suç işlenmesi halinde denetimli serbestlik kaldırılacak geriye kalan hapis cezası misli ile cezaevinde çektirilecektir. Yükümlülüklere aykırı davranılması halinde ise cezaevinde geçirilecek süre hakim tarafından belirlenir.
Sıkça Sorulan Sorular
Şartlı tahliye hapis cezası ile mahkum olan kişinin cezasının bir kısmını cezaevi dışında çekmesidir. Süreli hapis cezalarında bu oran ½’ dir. Bu durumda mahkum hapis cezasının yarısını cezaevinde yarısını dışarıda denetimli serbestlik hükümleri altında geçirir.
Şartlı tahliye hükümlerinden faydalanabilmek için cezaevinde geçirilen sürenin iyi halli olması, suç işlenmemesi gerekir. Yine infaz hakiminde, hükümlünün bir daha suç işlemeyeceğine dair kanaat oluşması, topluma tekrardan kazandırılabileceğine ilişkin bir inanç olması gerekir.