İhbar Tazminatı
İhbar tazminatı iş sözleşmesini sona erdirmek isteyen tarafların uyması gereken bildirimlere aykırı davranması sebebiyle doğan tazminat türüdür. İşçi ve işverenin bu tazminatı ödememesi için 4857 Sayılı İş Kanununda belirtilen bildirim sürelerine uyması gerekmektedir. Bildirim süreler işçinin aynı iş yerinde çalışmış olduğu süreye göre değişiklik arz edecektir. İhbar tazminatı işçi haklarının yanında işveren haklarından da biridir. İş akdine son verilirken bildirim süresin uymayan taraf ödemekle yükümlü olduğu ihbar tazminatını diğer tarafa ödemez ise alacaklı taraf dava yoluyla bu alacağını talep edebilecektir. Bu hususta alanında uzman bir avukattan hukuki yardım almak yerinde olacaktır.
İhbar Tazminatı Nedir
İhbar tazminatı işçinin işten çıkmadan işverenin ise işçinin iş akdini feshetmeden durumu diğer tarafa bildirmemesi halinde ortaya çıkan durumdur. İşçi veya işveren iş akdini tek taraflı feshetmek istediğinde kanunda belirtilen sürelere riayet ederek ihbarda bulunmalıdır. Belirsiz süreli iş sözleşmeleri için geçerlidir. Belirli süreli iş sözleşmelerinde iş akdinin biteceği daha önceden belirlenmiş olduğundan ihbara gerek yoktur ve tazminat hakkı doğmayacaktır. İhbar süreleri işçinin işyerinde çalıştığı tarihler göz önüne alınarak belirlenir.
İhbar Tazminatı Süreleri
İhbar tazminatına ilişkin süreler 4857 Sayılı İş Kanununun 17. maddesinde belirtilmiştir. İş Kanunda ihbara ilişkin süreler aşağıdaki şekilde belirtilmiştir. Buna göre belirsiz süreli iş sözleşmelerinde, sözleşmelerin feshedilmesinden önce diğer tarafa bu durumun bildirilmesi gereken süreler şunlardır:
- İşçinin işi altı aydan az sürmüşse, bildirim tarihinden itibaren başlayan süreden iki hafta sonra,
- Altı aydan bir buçuk seneye kadar süren çalışması olan işçilerde dört hafta sonra,
- Bir buçuk seneden üç yıla kadar çalışması olan işçilerde altı hafta sonra,
- İşi üç yıldan fazla süren işçi için ise sekiz hafta sonra,
iş akdi feshedilmiş sayılacaktır. Bu süreler azaltılamaz lakin sözleşmeyle artırılabilir. Bildirim şartına uyulmaması halinde bildirim süresine uymayan taraf kanunda belirtilen ücret tutarında karşı taraf tazminat ödemekle yükümlüdür.
İşveren bildirim süresine uymaksızın işçinin iş akdini her zaman feshedebilir. Lakin bu durumda işçiye ihbar süresi verilmemesinden dolayı tazminat miktarı işçiye peşin olarak ödenmelidir. İşçinin iş akdinin fesih hakkının kötüye kullanılması sureti ile sona erdirilmesi halinde ise işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenmelidir.
İhbar Tazminatı Şartları
İhbar tazminatı şartları kanunda açıkça tahdidi olarak sayılmıştır. Buna göre tazminata hak kazanılabilmesi için kanuna aykırı olarak mevzuatta belirtilen sürelere uyulmadan iş akdinin feshedilmesi gerekir. Sürelere riayet edilmemesi halinde tazminat yükümlülüğü doğacaktır. Tazminat miktarı kanunda belirtilen sürelere karşılık gelen ücret olacaktır.
İşçinin İhbar Tazminatı Ödemekle Mükellef Olduğu Durumlar
İşçinin hukuka aykırı olarak iş akdini tek taraflı feshetmesi halinde işverene tazminat ödemesi gerekmektedir. İşveren bildirim yükümlülüğüne uymayan işçiden tazminat talep edebilir. Talep edilen tazminatın işçi tarafından ödenmemesi halinde işveren mahkemeye başvurarak dava yoluyla bu alacağın tahsili sağlayabilir.
İşçinin iş sözleşmesini haklı sebeple feshetmesi halinde ise tazminat yükümlülüğü doğmayacaktır. İşçinin haklı neden iş akdini feshedebileceği haller şunlardır:
- İşyerinde yapmış olduğu iş sebebiyle işçinin sağlığının tehlikeye girmesi,
- İşveren tarafından işçiye hastalık bulaştırılmışsa,
- İşveren işçiye işin niteliği, çalışma şartları vs hakkında yalan söylemiş, gerçeğe uygun davranmamışsa,
- İşveren işçiye veyahut ailesinden birine şeref, namusa dokunacak şeyler söylemişse,
- İşveren tarafından işçiye cinsel tacizde bulunulursa,
- İşveren işçiye veya ailesine sataşır, gözdağı verir, işçinin aile üyelerinden birini kanuna aykırı bir davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, onur kırıcı davranışlarda bulunur, itham ve isnatlarda bulunursa,
- İşçi bir diğer işçi tarafından işyerinde cinsel tacize uğrar ve bu durumu işverene bildirmesi rağmen işveren gerekli tedbirleri almazsa,
- İşçinin ücreti sözleşme veyahut kanun hükümlerin aykırı olarak ödenmezse,
- Parça başına veya iş tutarı üzerinden ücretin ödenmesi kararlaştırılmış olmasına rağmen işveren tarafından işçiye yapabileceği işten daha az iş verilmesi ücret farkını eksik ödemesi, çalışma şartlarına riayet edilmemesi,
- İşin bir haftadan fazla süre ile durmasına sebep olabilecek zorlayıcı durumların ortaya çıkması.
İşverenin İhbar Tazminatı Ödemekle Mükellef Olduğu Durumlar
İşveren iş kanunda belirtilen sürelere uyulmaksızın işçinin iş akdini tek taraflı ve haksız olarak fesheder ise işçiye tazminat ödemekle yükümlü olur. İşverenin işçinin iş akdini haklı bir sebeple feshetmesi halinde ise tazminat hakkı doğmayacaktır.
İşverenin İşçiyi Haklı Sebebe Dayanarak Çıkarabileceği Haller
İşverenin işçinin iş akdini haklı sebebe dayanarak feshedebileceği haller İş Kanununun 25. maddesinde tahdidi olarak sayılmıştır. Buna göre işverenin işçiyi tazminatsız olarak işten çıkarabileceği haller şunlardır:
- İşçinin kasıtlı olarak veya yaşam tarzı, alkole olan düşkünlük gibi sebepler ile bir hastalığa yakalanması, engelli duruma gelmesi sebeplerinden biri ile üç iş günü arka arkaya veyahut bir ay içerisinde beş iş gününden fazla iş yerine gelmemesi,
- İşçinin hastalığının tedavi edilemeyecek halde olması ve Sağlık Kurulunca işçinin işyerinde çalışmasının sakıncalı olduğunun saptanması,
- İşin niteliği gereği işçiden mevcut olması gereken niteliklerin kendisinde bulunmamasına rağmen işçinin bu özelliklere sahip olduğunu ileri süresi, gerçeğe aykırı beyanda bulunması sebeplerinden biri ile işvereni kandırması,
- İşverene veya aile üyelerinden birine şeref ve namusa dokunacak sözlerin işçi tarafından sarf edilmesi veya işveren aleyhinde onur, gurur kırıcı isnatlarda bulunulması,
- Başka bir işçiye işçi tarafından tacizde bulunulması,
- İşçinin işverene, aile üyelerine veya bir başka işçiye sataşması, işyerine alkol veya uyuşturucu madde etkisi altında gelmesi, iş yerinde bu maddelerden birini kullanması,
- İşçinin güveni kötüye kullanması, hırsızlık yapması, işverene ait meslek sırlarını ortaya dağıtması, dürüstlük ve işverene bağlılık kurallarına aykırı olarak davranması,
- İşçi tarafından işyeri sınırları içerisinde olması şartı ile suç işlenmesi ve bu suçun cezası olarak yedi günden fazla hapisle cezalandırılıp cezanın ertelenmemesi,
- İşçinin işverenden izin almadan, haklı bir sebebe dayanmayan iki işgünü ardı ardına işe gitmemesi veya bir ay içerisinde iki kez herhangi bir tatil gününden sonra gelen iş gününde yahut bir ayda üç iş günü işe gitmemesi,
- İşçinin görevlerini ısrarla yapmaması,
- İşçinin hal ve hareketleri ile işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, otuz günlük ücreti ile ödeyemeyeceği bir zarara sebebiyet vermesi,
- İşçinin gözaltına alınması, tutuklanması.
Sonuç
İhbar tazminatı hem işveren hem de işçi aleyhine doğabilecek haklardandır. İş akdini sona erdirmeden önce İş Kanununda belirtilen sürelere riayet edilmelidir. Sürelere riayet edilmemesi taraflar uhdesinde tazminat yükümlülüğü doğuracaktır. Haklı sebeplerin varlığı halinde ihbar süresi ve tazminatı ödenmeksizin taraflar sözleşmeyi tek taraflı olarak feshedebilecektir. Verilecek ihbar süresinin hesaplanmasında işçinin iş yerinde çalışma süresi göz önünde bulundurulacaktır. İhbar tazminatı ödeme yükümlülüğü altında bulunan iş akdi taraflarından birinin diğer tarafı bu tazminatı ödememesi halinde yargıya başvurulabilir. İhbar tazminatına ilişkin davalar İş Mahkemelerinde görülmektedir. Yerel mahkemelerin vermiş olduğu kararlara karşı istinaf mahkemesine başvurulabilir.
İhbar tazminatı nasıl hesaplanır?
İhbar tazminatı işçinin işten çıkarıldığı zamanki brüt ücreti üzerinden hesaplanır. İşçinin net aldığı ücretten farklı olarak brüt ücrete yol ve yemek giderleri de dahildir.
İhbar tazminatı iş akdinin tarafları olan işveren veya işçinin iş sözleşmesini haksız bir şekilde bildirim süresine uyulmadan yapılması halinde söz konusu olur. Tazminat yükümlüsünden bu meblağ talep edilir. Talebe rağmen ödenmemesi halinde yargı yoluna başvurulabilir.
[…] mahkeme davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı zamanki yer mahkemesidir. İhbar tazminatı, yıllık ücretli izin, fazla mesai alacağı gibi diğer taleplerde de yetkili mahkeme aynıdır. […]
[…] ve ihbar tazminatları alacağın temlikine konu […]
[…] arama izni süresi kullanılan ihbar süresine göre değişiklik arz edecektir. İhbar süresi işçinin aynı işyerinde çalışmış olduğu […]