Selimoğlu Hukuk

Haklar Nelerdir

Haklar kelime anlamı olarak TDK‘ da “Adalet, Adaletin, hukukun gerektirdiği veya birine ayırdığı şey, kazanç, Dava veya iddiada gerçeğe uygunluk, doğruluk, Verilmiş emekten doğan manevi yetki, Pay, Emek karşılığı ücret, Doğru, gerçek.” olarak tanımlanmıştır. Haklar hukuki anlamda mutlak, özel, sosyal, şahsi, ayni, temel haklar gibi bir çok ayrıma tabi tutulmuştur. İşbu makalemizde bu ayrımları detaylı olarak inceleyeceğiz. Hukuki anlamda özellikle mutlak ve nispi haklar büyük önem arz etmektedir.

Mutlak Haklar Nelerdir

Mutlak haklar hak sahibi tarafından herkese karşı ileri sürülebilen kanunlarca tanınan veya doğuştan gelen haktır. Mutlak hak maddi değeri olan mallar üzerinde mutlak egemenlik sağlamaktadır. Kişinin insan olmasından kaynaklanan, doğuştan gelen hakka ise şahsi hak denir.

Mutlak hak ikiye ayrılmaktadır bunlar:

  • Eşya üzerindeki mutlak hak, (kendi içerisinde maddi değeri olan ve maddi değeri olmayan mutlak hak olarak ikiye ayrılır)
  • Kişiler üzerindeki mutlak hak. (vücut bütünlüğü, şeref, haysiyet, adın korunması)

Nisbi Haklar Nelerdir

Nisbi haklar mutlak hak gibi herkese karşı ileri sürülebilen bir hak değildir. Sadece belirli kişilere karşı ileri sürülebilir. Bu mesele mutlak hakka göre daha kısıtlı etkiye sahiptir. Nisbi hakkın üçüncü kişiler tarafından ihlal edilmesi mümkün değildir. Nisbi hak yalnızca hakkın taraflarını bağlar. Örneğin; alacak hakkı sadece borçluya karşı ileri sürülebilir. Konut veya çatılı işyerine ilişkin kira ilişkisinden doğan problemler kiraya veren tarafından kiracıya karşı yöneltilebilir.

Tapuya şerh verilerek etkisi kuvvetlendirilen nisbi hak da vardır. Bunlar:

  • Alım hakkı,
  • Önalım hakkı,
  • Geri alım hakkı,
  • Kira sözleşmesinden kaynaklanan hak,
  • Taşınmaz satış vaadi sözleşmesi vb.

Ayni Haklar Nelerdir

Ayni haklar hak sahibinin herkese karşı ileri sürebileceği haktır. Eşya üzerinde doğrudan doğruya hakimiyet sağlayan haktır. TDK’ da “Taşınır veya taşınmaz üzerinde doğrudan doğruya egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak” olarak tanımlanmıştır.

Ayni haklar ikiye ayrılır:

  1. Mülkiyet hakkı,
  2. Sınırlı ayni hak.

Sınırlı ayni hak üçe ayrılır:

  1. İrtifak hakkı,
  2. Rehin hakkı,
  3. Taşınmaz yükü.

İrtifak hakkı ikiye ayrılır:

  1. Eşyaya bağlı irtifak,
  2. Kişiye bağlı irtifak.

Kişiye bağlı irtifak ikiye ayrılır:

  1. Kişiye sıkı sıkıya bağlı irtifak,
  2. Düzensiz irtifak.

Kişiye sıkı sıkıya bağlı irtifak ikiye ayrılır:

  1. İntifa hakkı,
  2. Oturma hakkı.

Düzensiz irtifaklardan bazıları şunladır:

  1. Üst hakkı,
  2. Kaynak hakkı,
  3. Geçit irtifakı.

Rehin hakkı beşe ayrılır:

  1. Taşınır rehni,
  2. Taşınmaz rehni,
  3. İpotek,
  4. İpotekli borç senedi,
  5. İpotekli irad senedi.

haklar

Sosyal Haklar

Sosyal haklar 1982 Anayasasının Üçüncü Bölümünde “Sosyal ve Ekonomik Hak” başlığı altında 41-64 maddeleri arasında tahdidi olarak sayılmıştır. Sosyal hak anayasamız tarafından güvence altına alınmış haktır. Bu hak mutlak olmayıp şartların varlığı halinde kısıtlanabilmektedir.

1982 Anayasasınca güvence altına alınmış sosyal hak şunlardır:

  • Ailenin korunması ve çocuk hakkı,
  • Eğitim ve öğrenim hakkı,
  • Kamu yararı,
  • Kıyılardan yararlanma,
  • Toprak mülkiyeti,
  • Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması,
  • Kamulaştırma,
  • Devletleştirme,
  • Özelleştirme,
  • Çalışma ve sözleşme hürriyeti,
  • Çalışma hakkı,
  • Çalışma şartları ve dinlenme hakkı,
  • Sendika kurma hakkı,
  • Sendikal faaliyette bulunma,
  • Toplu iş sözleşmesi hakkı,
  • Toplu sözleşme hakkı,
  • Grev hakkı,
  • Lokavt hakkı,
  • Ücrette adalet sağlanması,
  • Sağlık hakkı,
  • Çevrenin korunması hakkı,
  • Konut hakkı,
  • Gençliğin korunması,
  • Sporun geliştirilmesi,
  • Sosyal güvenlik hakkı,
  • Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması,
  • Sanatın ve sanatçının korunması.

Temel Haklar Nelerdir

Temel haklar 1982 Anayasasının İkinci Bölümünde “Kişinin Hak ve Ödevleri” başlığı altında 17-39. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Temel hak insanın salt insan olmasından kaynaklanan en üst hukuk normumuz anayasa tarafından güvence altına alınmış haktır.

1982 Anayasasında belirtilen kişi hakkı şunlardır:

  • Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı,
  • Zorla çalıştırma yasağı,
  • Kişi hürriyeti ve güvenliği,
  • Özel hayatın gizliliği ve korunması,
  • Konut dokunulmazlığı,
  • Haberleşme hürriyeti,
  • Yerleşme ve seyahat hürriyeti,
  • Din ve vicdan hürriyeti,
  • Düşünce ve kanaat hürriyeti,
  • Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti,
  • Bilim ve sanat hürriyeti,
  • Basın hürriyeti,
  • Süreli ve süresi yayın hakkı,
  • Basın araçlarının korunması,
  • Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlanma hakkı,
  • Düzeltme ve cevap hakkı,
  • Dernek kurma hürriyeti,
  • Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı,
  • Mülkiyet hakkı,
  • Hak arama hürriyeti,
  • Kanuni hakim güvencesi.

Sonuç

Haklar hukuki anlamda hak sahibine herkese veya belirli kişilere karşı ileri sürebileceği hukuk tarafından korunan ayrıcalıklar tanır. Hakların bir kısmı kişiler üzerinde hakimiyet sağlarken diğer bir kısmı ise eşya üzerinde hakimiyet kurulmasını sağlar. Mutlak haklar herkese karşı ileri sürülebilirken, nisbi hak ise sadece taraflar arasında ileri sürülebilir. Örneğin; mülkiyet hakkı herkese karşı ileri sürülebilen bir haktır. Kira ilişkisinden kaynaklanan alacak hakkı ise sadece kiracıya karşı ileri sürülebilen nisbi bir haktır. Hak sahibi haklarını elde edemiyorsa hukuki yollara başvurmalıdır. Hukuki yollara başvururken alanında uzman bir avukattan hukuki destek almak yerinde olacaktır.

Ayni Haklar Nelerdir?

Ayni haklar eşya üzerinde hakimiyet sağlayan haktır. Hak sahibi tarafından herkese karşı ileri sürülebilir. Mülkiyet hakkı, sınırlı ayni hak, intifa hakkı, oturma (sükna) hakkı, kaynak hakkı, üst hakkı, geçit hakkı, taşınmaz yükü, taşınır rehni, taşınmaz rehni, ipotek vs.

Nisbi Haklar Nelerdir?

Nisbi haklar herkese karşı değil, belirli kişilere karşı ileri sürülebilen haktır. Örneğin; alacak hakkı sadece borçluya karşı ileri sürülebilir. Etkisi kuvvetlendirilmiş nisbi hak şunladır; alım hakkı, önalım hakkı, geri alım hakkı, kira sözleşmesinden kaynaklanan hak vb.

3 Yorum

Yorum Bırakın

Bize Ulaşın

Adres: Vatan Cad. No:4 Kat:3 D:10 Avrasya İş Merkezi
Kağıthane / İstanbul.
GSM: +90 505 548 24 61 [email protected] Çalışma Saatleri: Pazartesi-Cuma 09.00-18.00

İletişim Sayfası                                 

Son Yazılar

Koruma Tedbirine İtiraz Dilekçesi Örneği
Şubat 4, 2025
blank
İş Hukukunda İşveren ve İşçi Hakları Nelerdir
Ocak 29, 2025
blank
Çağlayan Arabulucu
Ocak 28, 2025