Gaiplik Nedir
Gaiplik kelime anlamı olarak gaip olan haber alınmayan kişi anlamına gelmektedir. Gaip ise TDK‘ da “Göz önünde olmayan, hazır bulunmayan, nerede olduğu bilinmeyen.” olarak ifade edilmiştir. Hukuki anlamda gaiplik ise 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun 32. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre; kendisinden uzunca bir süredir haber alınmayan kişinin ölümü hakkında kuvvetli emareler varsa veya bir kişi ölüm tehlikesi içinde ortadan kaybolmuş ise hak sahibi kişilerin başvurusu üzerine mahkeme tarafından kişinin gaipliğine karar verilir.
Gaiplik Kararı
Gaiplik kararı yetkili ve görevli mahkeme tarafından verilir. Bu kararın verilebilmesi için karara konu olacak kişiden uzun bir süredir haber alınamaması ve ölümünde kuvvetli ihtimal olması veya ölüm tehlikesi içinde ortadan yok olması, son olarak hak sahibi kişilerin kararın verilmesi konusunda talepte bulunması gerekir.
Kararın istenebileceği yetkili mahkeme; gaip olan kişinin Türkiye’de bulunan son yerleşim yeridir. Kişi Türkiye’de hiç yerleşim sağlamamışsa nüfusa kayıtlı olduğu yerdir. Nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer yok ise ana veya babasının kayıtlı bulunduğu mahkeme yetkilidir. Görevli mahkeme ise Sulh Hukuk Mahkemesidir.
Gaiplik Davası
Gaiplik davası yetkili Sulh Hukuk Mahkemesinde hak sahibi kişiler tarafından açılır. Bu davanın açılabilmesi için kişinin ölüm tehlikesi içerisinde kaybolmasının üzerinden en az bir yıl veya son haber alma tarihinden itibaren en az beş senelik bir sürenin geçmiş olması gerekmektedir. Mahkemeye başvuru ile birlikte konu hakkında bilgisi bulunan kişiler bilgi vermesi için ilanla mahkemeye gelmesi için çağrı yapılır. Bu ilan iki defa yapılır. İlk ilanın süresi en az altı ay olmalıdır. İlk altı aylık süre dolmadan ikinci ilan verilemez. Yine altı aylık süre dolmadan kişinin gaipliğine karar verilemez.
İlan süresi içerisinde kişi ortaya çıkar, kendinden haber alınır veya öldüğü öğrenilirse gaiplik talebi kendiliğinden düşecektir.
İlan süresi içerisinde hakkında karar istenen kişi ortaya çıkmaz, kişiden haber alınamaz ise mahkeme tarafından kişinin gaipliğine karar verilecektir. Bu durumda ölüme bağlı haklar kişinin aynen öldüğü durumdaki gibi sonuç doğurur. Karar ölüm tehlikesinin doğduğu andan itibaren veya son haber alınan günden itibaren hüküm ve sonuçlarını doğurmaya başlar.
Hakimin bildirmesi ile karar ölüm kütüğüne kaydolacaktır. Kişinin gaipliğinden dolayı tescili zorunlu olan bildirimler, kütükteki düşünceler sütununa yazılır.
Gaiplik Durumunda Evlilik
Gaiplik durumunda evlilik kendiliğinden sona ermeyecektir. Gaibin eşi bunu talep etmelidir. Gaipliğe ilişkin karar istemiyle beraber talep edilebileceği gibi ayrı bir davayla da evliliğin sona erdirilmesi istenebilir. Evliliğin sona erdirilmesi ayrı bir dava yoluyla talep edilecekse, bu davada dava açacak kişinin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Görevli mahkeme ise bu durumda Aile Mahkemeleri olacaktır.
Gaiplik ve Miras
Gaiplik kararı verilen kişinin mirasçıları, mirası alabilmek için güvence göstermelidirler. İleride gaibin veya üstün hakkı olan kişilerin ortaya çıkması durumunda malları teslim edeceklerini taahhüt etmelidirler. Güvencenin süresi sınırlıdır.
Buna göre göre gaip ölüm tehlikesi içerisinde kaybolmuş ise beş yıl, uzun zamandır haber alınamaması halinde ise on beş yıl süre için teminat gösterilmelidir. Gaip yüz yaşına gelirse bu süreler beklenmez. Beş yıllık süre tereke mallarının tesliminden, on beş yıllık süre ise son haber almadan itibaren hesaplanır.
Gaibe bir miras payı düşmesi halinde ise gaibin mirasçıları bu payın kendilerine teslim edilmesini isteyebilirler. Bu durumda gaibin miras payı o ölmüşçesine yasal mirasçılarına geçecektir.
Gaibin mirasının teslim alınmasından sonra gaibe bir miras payı düşerse bu durumda yasal mirasçılar yeniden bir karar almaksızın bu mirası talep edebilirler. Gaipliğe ilişkin verilen karara gaibin mirasçıları da dayanabilecektir.
Sağ olup olmadığı hususunda bilgi olmayan kişinin malvarlığı, bu kimseye düşen miras payı on yıl süre boyunca resmen yönetilirse veya yönetilen malvarlığının sahibi bu süre içerisinde yüz yaşını doldurursa hazinenin talebi üzerine kişinin gaipliğine karar verilebilecektir. Karar verilebilmesi için yapılan ilan süresi içerisinde gaibe mirasçı, hak sahibi ortaya çıkmaz ise, bu miras devlete geçecektir. Devlet, gaibin veya üstün haklı kişileri ortaya çıkması halinde aldıklarını geri vermekle yükümlü olacaktır..
Mirasın Geri Verilmesi
Malvarlığı miras hükümlerine göre hak sahiplerine geçen gaibin veya üstün hak sahiplerinin ortaya çıkması halinde, malları teslim alan kişiler aldıkları malları geri vermekle yükümlüdürler. Üstün hakkı olanlara malların verilmesi konusunda iyiniyetli kişiler nezdinde zamanaşımı söz konusu olacaktır. Bu zamanaşımı süresi miras sebebiyle istihkak davasına ilişkin süredir.
Sonuç
Gaiplik kararı kişinin ölüm tehlikesi içerisinde kaybolmasından itibaren en az bir yıl, kişiden uzun süre haber alınamaması halinde ise en son haber alınma tarihinden itibaren en az beş yıl geçmesi ile yetkili Sulh Hukuk Mahkemesinden talep edilebilir. Hakkında karar verilen kimse evli ise evliliği sona ermez. Evliliğin sona erdirilebilmesi için gaibin eşinin talebi aranmaktadır. Gaiplik kararı verilmesiyle birlikte talep ve teminat gösterilmesi halinde gaibin mirası, yasal mirasçılara ve hak sahibine geçer. Gaip geri döner veya üstün haklı kişiler ortaya çıkarsa mirası alan kişiler bu malları geri vermekle yükümlüdürler.
Gaiplik kelimesi kişinin ölüm tehlikesi içerisinde kaybolması veya kişiden uzun süredir haber alınamaması durumunu ifade etmek için kullanılır.
Gaiplik kararı yetkili sulh hukuk mahkemesi tarafından verilir. Bu kararın verilebilmesi için öncelikle hak sahipleri tarafından bir başvurunun var olması gerekir. Hakkında karar istenen kimse ya ölüm tehlikesi içinde kaybolmuş ve en az bir yıllık süre geçmiş veya kendisinden en az beş yıldır haber alınamayan kişi olmalıdır.
[…] biri hakkında gaiplik kararı […]
[…] ölüm ve gaiplik önceki evliliği sona […]