Dava açmadan önce arabuluculuk yoluna başvurmanın gerekli olup olmadığı dava açmak isteyen kişiler tarafından araştırılan bir husustur. Bu makalemizde arabuluculuğa başvurunun zorunlu olduğu halleri inceleyeceğiz.
Arabulucuya başvurunun zorunlu olduğu haller ilgili kanunlarda tahdidi olarak sayılmıştır. Bunun dışında kalan konularda arabulucuya başvuru zorunlu değil ihtiyaridir.
Dava Şartı Arabuluculuk
Dava şartı arabuluculuk yani dava açmadan önce arabulucuya başvurunun zorunlu olduğu dava türleri özel hukuk alanında yer alır. Bu hususları ayrı başlıklar altında mercek altına almak yerinde olacaktır.
Ticaret Hukukunda Dava Şartı Arabuluculuk
Ticaret hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda dava şartı arabuluculuğun olduğu dava türleri Türk Ticaret Kanununda sayılmıştır. Buna göre; konusu bir miktar para ödemesi olan alacak veya tazminat talepleri halinde dava açılmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur. Dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmaması halinde dava usulden reddedilecektir.
Ticaret hukukunda dava şartı arabuluculuk konularını birkaç örnekle somutlaştırmak gerekirse;
- Sigortadan kaynaklı tazminat talepleri,
- Rücu davaları,
- Alacak davaları,
- Cari hesaptan kaynaklanan alacaklar,
- Alım-Satım sebebi ile doğan alacaklar (para talebi) vb.
Yine dava şartı arabuluculuğun söz konusu olduğu haller TTK’ nın 4.maddesinde de belirtilmiştir. Bunlar;
Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ile tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın;
- a) Bu Kanunda,
- b) Türk Medenî Kanununun, rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlar hakkındaki 962 ilâ 969 uncu maddelerinde,
- c) 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki 202 ve 203, rekabet yasağına ilişkin 444 ve 447, yayın sözleşmesine dair 487 ilâ 501, kredi mektubu ve kredi emrini düzenleyen 515 ilâ 519, komisyon sözleşmesine ilişkin 532 ilâ 545, ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları için öngörülmüş bulunan 547 ilâ 554, havale hakkındaki 555 ilâ 560, saklama sözleşmelerini düzenleyen 561 ilâ 580 inci maddelerinde,
- d) Fikrî mülkiyet hukukuna dair mevzuatta,
- e) Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerde,
- f) Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde,
öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ticari dava ve ticari nitelikte çekişmesiz yargı işi sayılır. Ancak, herhangi bir ticari işletmeyi ilgilendirmeyen havale, vedia ve fikir ve sanat eserlerine ilişkin haklardan doğan davalar bundan istisnadır.
İş Hukukunda Dava Şartı Arabuluculuk
İş hukukunda dava şartı arabuluculuğa ilişkin düzenleme İş Mahkemeleri Kanununun 3. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
Bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanarak işçi veya işveren alacağı, tazminatı ve işe iade talepleri ileri sürülüyorsa bu durumda dava açmadan önce arabulucuya başvuru zorunluluk teşkil edecektir. Arabuluculuğa başvuru yapılmaksızın dava açılmış olması halinde ise mahkeme tarafından davanın usulden reddine karar verilecektir.
Dava açmadan önce arabulucuya başvurulması gereken dava, talep türlerinden bazıları şu şekildedir:
- Kıdem tazminatından kaynaklanan alacak talepleri,
- İhbar tazminatından kaynaklanan alacak talepleri,
- Yıllık izin ücretinden kaynaklanan alacak talepleri,
- Hafta tatilinden kaynaklanan alacak talepleri,
- Ulusal bayram ve genel tatil alacağından kaynaklanan alacak talepleri,
- Fazla mesai ücretinden kaynaklanan alacak talepleri,
- Prim ve ikramiye kaynaklı alacak talepleri,
- Eksik veya hiç ödenmeyen maaş sebebi ile alacak talebi,
- Mobbing tazminatı,
- İşe iade talepleri vb.
Kira Sözleşmesinden Kaynaklanan İhtilaflarda Dava Şartı Arabuıluculuk
Kiranın tespit edilmesi, kira alacağı, kiranın uyarlanması ve kiracının tahliyesi gibi konularda dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk yoluna başvuru gerekmektedir. Kira sözleşmesinden kaynaklanan ihtilaflarda da arabulucuya başvurmaksızın dava açılmasının sonucu davanın usulden reddi olacaktır.
